
06 Ağu MERMER SEKTÖRÜNDE SAHA VE OCAK ÇALIŞMALARI

MERMER SEKTÖRÜNDE SAHA VE OCAK ÇALIŞMALARI
Arama/işletme aşamasında, üretim yapılan ya da üretime ara verilmiş alanlarda yapılan, Ruhsat ve Ocak içi çalışmaları; mermer sektörünün başlangıcı, sürdürülebilirliği ve maddi olarak en can alıcı noktasıdır. Bu çalışmalar aynı zamanda devamında kurulacak fabrikanın içeriğini belirlemektedir. Çünkü taşın karakter ve verimine göre alınacak makineler dolayısıyla yerleşim planı belirlenmiş olur. Taşın kasaya konulana kadar ki tüm belirleyici faktörler (verimlilik, seleksiyon, fabrikasyon vs…) doğru tespitlerle mümkündür.
Türkiye’de bazı ocak işletmelerinde blok verimliliği % 1-3 seviyelerindedir. Şimdiye kadar yapmış olduğumuz çalışmalarla buna sebep olan birçok başlık tespit edilmiştir. Bu başlıkların bazıları yanlış tecrübe ve kulaktan duyma çalışma düzenlerinden kaynaklanmaktadır. Bunlardan birkaç tanesine örnek vermek gerekirse;
- “Kuzda (Kuzey yamaçlarda) taş çok kırıklıdır…” Bu söylem tamamen klasik ustabaşı söylemidir ve kışın bu bölgelerin daha az güneş gördüğü ve çalışma şartları zor olduğu gerçeğinden hareketle söylenmiş bir cümledir.
- “Asıl taş burada, taşın göbeği buradadır”. Bu bölgeler genellikle bir fay aynasının önü olup biran önce taşa ulaşmak için cazip gelen alanlardır. Oysaki bu alanlar bazen fay zonu veya kırık hatlarıdır. Bu bölgelerde taş daha çok altere (bozuşma/kırıklı) olmuş ve renk girişlerinin olduğu yerlerdir.
Bu genel kalıpları çoğaltmak mümkündür. Bu yüzden doğru tespiti yapmak işletmeler açısından çok önemlidir. Doğal taş ocak işletmeciliğinde yapılacak olan çalışmaları iki ana gruba ayırmak gerekir. Bunlar;
- Arama Ruhsatında yapılan AR-GE çalışmaları,
- İşletmeye geçmiş ve üretim sıkıntısına (yabancı madde varlığı, verimlilik sıkıntısı vs…) yönelik değerlendirme çalışmaları.
Doğal taş sahalarında, ilk olarak yapılması gereken jeolojik araştırmalarla sahada ekonomik bir değer olup olmadığının tespit edilmesidir. Bu çalışmalarla yapıların yanal ve düşey yayılımı, renk ve doku çeşitliliği, taştaki delik-leke-yabancı madde girdileri gibi kusurlar ve blok veriminin belirlenmesi yapılmalıdır. Yeni açılacak bir ocakta en uygun ocak yeri tespiti bir işletme için önemli bir başlangıçtır. Bu doğru başlangıç; verimlilik, ocak ömrü, pasa/döküm alanı, daha ekonomik çalışma gibi ana parametrelerin oluşmasını sağlar. Uzun lafın kısası; dağın bir dili vardır. Bize nasıl keseceğimizi, nasıl bir işletme yapmamız gerektiğini söylerken bizler ona karşı gelerek, gelişigüzel (kafamıza göre) işletme yapmaktayız. Bu nedenle verimsizlik, problemler, yanlış döküm sahaları, satışta başarısızlıklarla uğraşmak zorunda kalmaktayız.
Mevcut bir ocakta bir problem olması durumunda ikinci başlıkta çalışma yapmak mümkün olabilir. Bu çalışma;
- Sorun: Taş kusurları ise nedenleri ve yayılımı incelenir,
- Sorun: Blok verimi ise üretim-taş ilişkisi incelenerek mevcut ocak incelemesi yapılır. Devamında ocak üretim yönü ile ilgili öneriler veya aynı ruhsat içinde yeni bir yer önerisi yapılır.
Ayrıca yeni veya çalışan bir ocakta yapılacak sondaj (karot) çalışmaları ile genel değerlendirme yapılır. Bu çalışmayla karot yerlerinin belirlenmesi, sondaj loglarının düzenlenmesi ve devamında sahanın üç boyutlu bir modelinin ortaya konulması mümkün olur.
Ocak ve fabrika işletmeciliği oldukça yüksek olan mermer sektöründe; başından itibaren DOĞRU TESPİT’ leri yapıp DOĞRU KAZANCI elde etmek artık çok zor olmaması gerek. Tüm bu detayları toparlayıp yeni veya çalışan ocaklar için yapılacak olan çalışma içeriğini genel olarak aşağıdaki başlıklarla verebiliriz:
- Jeolojik Yapı (Harita ve Kesitler) : Ocak yeri ve kesim hatlarının belirlenmesini sağlar.
- Renk-Doku Dağılımı Değerlendirmesi (Renk bütünlüğü/Renk Aykırılığı, Dokusal Değişimler) : Seleksiyonların belirlenmesi ve taşın albenisi ortaya koyar.
- Yabancı Madde Varlığı ve Boşluk ( Mangan, Kuvars, Çört Oluşumu, Boşluklu yapı) : Bu tür oluşumlar taşın cila alması, kırılganlık durumu, ocak işletme zorluğunu etkiler.
- Blok Durumu ve Verimi (Mikro ve Makro Çatlaklılık Tespiti) : Ocaklarda moloz ve ST’lik (bu kısaltmanın uzun halini yazalım, parantez içinde kısaltmayı yazalım) taş satışı masrafların çıkarılması, blok durumu kazancı belirler.
- İşletme Projesi İle İlgili Öneriler (Stok Sahası, Döküm Sahası, Ulaşım Yolları, Sondaj yeri tespitleri…): Bunlar tamamen doğru işletmeciliği ve devamlılığı belirleyen unsurlardır.
Değerli sektör temsilcileri paranızı, emeğinizi ve taşınızı korumak istiyorsanız gerçek bilgi ve rakamlardan faydalanın. “Taş yerinde ağırdır…” sözünden hareket edersek taşı hak ettiği şekilde işlemek ve değerinde satmak hedefimiz olmalıdır. İyi çalışmalar dilerim…
Hüseyin IŞIK
Yük. Jeoloji Mühendisi
Muğla Mermerciler Derneği Genel Sekreteri